Araba Motoru Nasıl Çalışır
Bir noktadan başka bir noktaya hızlı bir şekilde ulaşmak amacıyla en sık kullanılan araçlar arabalardır. Bir arabanın sorunsuz bir şekilde çalışması gerektiğinde birçok parçanın uyum içinde çalışması önemlidir. Bu parçaların işlevini yerine getirebilmesi için enerjiye ihtiyaçları vardır. Bu enerjiyi sağlayan parça ise “motor”dur. Motor, yakıtın yanmasıyla ortaya çıkan kimyasal enerjinin, mekanik enerjiye çevrilmesini ve oluşan mekanik enerjinin sistemin işleyişine katılmasını sağlar. Günümüzde kullanılan arabaların hepsinde içten yanmalı motor kullanılmaktadır. İçten yanmalı motorlar, yakıtın “yanma odası” denen sınırlı bir alan içerisinde sıkıştırılması ve yanması sonucu oluşan basıncın pistonu hareket ettirmesi prensibi ile çalışmaktadır.
Araba motorları, genellikle dört zamanlı içten yanmalı motorlardır. Bu motorlar iki zamanlı motorlara göre daha verimli olan içten yanmalı motorlardır. “Dört zamanlı motorlar” pistonun hareketlerini baz alarak isimlendirilmiştir. Piston hareketinin aşağı-yukarı veya yukarı-aşağı bir hareket gerçekleştirmesi “bir zaman” olarak isimlendirilir. Bu aşağı-yukarı ve yukarı-aşağı hareketlerinin art arda iki defa gerçekleşmesiyle dört zaman oluşur. Bu motor sistemi çalışırken şu işlemler birbirini takip eder:
1. Yakıt ve hava karışımı pistonun dışarı hareketiyle dolanır.
2. Karışım pistonun içeri hareket etmesiyle sıkıştırılır.
3. Sıkışmış karışım, benzinli motorlarda kıvılcımla tutuşturulur. Dizel motorlarda basınç ve sıcaklık altında kendiliğinden tutuşmaktadır. Yanma sonucu açığa çıkan basınçla piston dışarı itilir.
4. Pistonun geri dönüşüyle egzoz dışarı atılır.
Motor ilk hareketini aküye bağlı marş motorundan alır. İlk hareketi alarak dönmeye başlayan motorun silindirleri içerisinde gerekli olan yanma koşullarını sağladıktan sonra silindirlerde yanma başlar ve marş motoru devreden çıkar, motor sadece yanma kuvvetiyle çalışmaya başlar. Daha sonra rölanti devrine ulaşan motor gaz pedalından komut gelene kadar bu devirde sabit kalır. Bu dört zamanlı motorun çalışma prensibinin daha iyi anlaşılabilmesi için dört zamana da isim verilmiştir. Bunlar: emme, sıkıştırma, iş (yanma) ve egzozdur.
1. Emme zamanı, benzinli motorlarda hava-yakıt karışımının dizel motorlarda ise havanın silindirlere emildiği zamandır. Temiz hava veya hava-yakıt karışımı emme sübabının açılmasıyla silindirlere dolanır. Yeni nesil enjeksiyonlu benzinli motorlarda benzin, sıkıştırma ve yanma zamanında verilmektedir.
2. Sıkıştırma zamanı, benzinli motorlarda hava-yakıt karışımının dizel motorlarda havanın sıkıştırıldığı zamandır. Bu zaman diliminde sıkıştırılan havanın veya karışımın basıncı ve sıcaklığı yükselmektedir.
3. İş (yanma) zamanı, benzinli motorlarda buji yardımıyla hava-yakıt karışımının ateşlendiği dizel motorlarda ise yüksek basınçlı pulvarize bir şekilde püskürtülen yakıtın yakıldığı zamandır. Çevrimin en önemli zamanıdır. Motor tüm hareketini bu zaman diliminde alır.
4. Egzoz zamanı, yanma sonucu oluşan gazların motor dışına atıldığı zamandır. Ayrıca egzoz zamanının sonu çevrimin sonu olarak kabul edilir ve bu zamanın sonunda emme zamanı başlar ve çevrim tekrar devam eder.
Motorda bu dört zamanın gerçekleşmesi için krank milinin 720 derece yani 2 tur dönmesi gerekmektedir. Krank milinin her 720 derecelik hareketinde her bir silindirde 1 yanma gerçekleşir. Yani buradan anlaşılması gereken 4 silindirli bir motorda krank milinin 2 turunda her bir silindirde sırasıyla yanma gerçekleşir.
Kısaca bahsetmek gerekirse: araba motorları ilk hareketini marş motorundan alıyor demiştik. Marş motoru sadece ilk hareketi sağlamaktadır. Motor belli bir devre ulaştıktan sonra içerideki sıkıştırma basıncı yeterli seviyeye ulaşacaktır. Sonra silindir içerisinde yanma koşulları sağlanmış olacaktır. Yanma başladıktan sonra yanma kuvvetiyle birlikte sırasıyla pistonlar aşağıya doğru ittirilmektedir. Yani motor dönme gücünü yanma/ patlama gerçekleşen silindirden alır. Yukarıda anlatıldığı gibi yanma sırasıyla gerçekleşerek devam eder ve motor silindirlerinde sırayla yanma olduğu için motor dönme gücü devam eder.
